Broodfondsen in Nederland
KOFondsen worden opgericht naar het Nederlandse model van Broodfondsen. Sociologe Eva Vriens promoveerde in 2021 op een onderzoek naar Broodfondsen: Mutualism in the 21st Century: The Why, When and How behind Successful Risk-Sharing Institutions.
Volgens dr. Vriens kunnen deze burgercollectieven scholen van democratie zijn. ‘Het vraagt heel veel individuele verantwoordelijkheid van mensen. Er zijn relatief weinig leden en taken, maar die moeten wel gedaan worden. In Broodfondsen leren mensen wat ervoor nodig is om met elkaar in vrijwilligheid tot besluiten te komen en vertrouwen te realiseren.’
Op de vraag of Broodfondsen mensen ook socialer maken, antwoordt ze: ‘Ik vroeg de Broodfonds-leden wat hun belangrijkste reden was om lid te worden. De belangrijkste motivatie was het financiële voordeel. Maar heel veel respondenten noemden ook “samen deel uitmaken van een groep”, en “iets voor een ander kunnen betekenen”.’ Vooral bij groepsleden die steun mochten ervaren bij ziekte neemt het belang dat ze aan de sociale component van Broodfondsen hechten toe. ‘Daarbij werkt heel sterk dat je van 49 groepsleden een geldbedrag krijgt, en dus van 49 leden steun ervaart. Dat versterkt de motivatie om lid te blijven.’
Een opvallend resultaat uit Vriens’ onderzoek is dat Broodfondsen die het door vele ziektegevallen extra moeilijk kregen daar vaak sterker en meer verbonden uit komen. ‘Mits ze goed communiceren, wordt de groep hechter als ze ervaren wat die steun kan betekenen.’ Broodfondsen, zo stelt Vriens, ‘zijn heel erg weerbaar, omdat mensen ervaren dat elkaar steunen echt werkt. Door die ervaring willen mensen meer voor elkaar betekenen. Het vertrouwen groeit daardoor.’
Is het dan het ei van Columbus? ‘Nee. Het is niet iets voor alle zelfstandige ondernemers in Nederland, al groeit het fenomeen. Ik denk dat er veel mensen zijn die het óf niet vertrouwen óf denken dat ze het niet nodig hebben. Anderen vertrouwen op hun levensgezel die in loondienst werkt.’ Of ze wachten tot de overheid het weer heeft geregeld.
Voor de overheid, die kampt met de kloof met de burgers, bieden organisaties als de Broodfondsen ook lessen, aldus de sociologe: ‘Je ziet dat wanneer geld goed besteed wordt het vertrouwen en de betrokkenheid groeien. De overheid kan ook leren hoe kleinschaligheid en transparantie de solidariteit stimuleren en de communicatie helpen te verbeteren.’