Nieuws

Stijgende trend aantal freelancers in Vlaanderen houdt aan (1)

We gaan verder met een reeks van artikelen over freelance ondernemen.

De basis voor deze reeks is een rapport van de SERV, gepubliceerd in 2023.  Dit rapport is dan weer een update van het rapport ‘Freelance ondernemen in Vlaanderen’ dat in 2017 door de Stichting Innovatie & Arbeid uitgebracht werd.

Geen juridisch statuut

Kunnen we de ‘zelfstandigen zonder personeel die als zakelijke dienstverstrekker actief zijn op tijdelijke- of projectbasis in Vlaanderen, met uitzondering van de gereglementeerde of vrije beroepen’ ook kwantitatief in kaart brengen? Door het ontbreken van een specifiek juridisch statuut voor de freelancers en het gebrek aan een eenvormige begripsomschrijving, lijkt het niet meteen mogelijk om de freelancers in Vlaanderen kant en klaar te plukken uit de beschikbare publieke statistieken.

Kantrien Penne, de auteur van het rapport van de SERV, had als nuttig aanknopingspunt de oefening die in het vorig rapport van 2017 gemaakt werd om de evolutie van deze statistische afbakening over de voorbije jaren in kaart te brengen.

Raming op basis van Statbel

Ze maakte gebruik van de resultaten van een analyse die ten behoeve van voorliggend onderzoeksrapport opgesteld werd binnen Statbel, het Belgische statistiekbureau. Hierbij maakt men gebruik van de eigen statistische databank DBRIS, die de basis van de administratieve data bank KBO aanvult met indicaties van economische activiteit afkomstig van onder meer BTW, RSZ, NBB, RSVZ, en enquête-gegevens van ondernemingen die vallen onder het statistisch geheim.

De bedoeling is om een bedrijvenindeling te hebben waarbij elke Belgische onderneming uiteindelijk gelinkt is aan één unieke NACE-BEL-(hoofd)activiteitencode, de zogenaamde bedrijvenindeling NACE-NIS, die in sommige gevallen kan afwijken van de NACE-BEL-indeling gelinkt aan BTW of aan RSZ.

Selectiecriteria

Binnen deze benadering komen we tot de raming dat Vlaanderen in 2021 206.018 freelancers telt. Om dit aantal te berekenen werden de freelancers zo benaderend mogelijk afgebakend door de combinatie van volgende selecties:

  • Er werden alleen BTW-plichtige commerciële ondernemingen geselecteerd. Deze omschrijving is van toepassing op zowat alle freelancers, met uitzondering van de freelance journalisten, die onder bepaalde voorwaarden niet BTW-plichtig zijn.
  • Het gaat om ondernemingen die geen personeel in loondienst hebben, dus zonder RSZ verplichting;
  • Het gaat om een ad hoc selectie van NACE-BEL-activiteitencodes, die bij benadering kunnen getransponeerd worden naar de beroepen en de functies binnen een onderneming waarvoor freelancers ingezet worden. Het gaat dan over opdrachten op het vlak van technologie en techniek, tekst en vertaling, grafisch en industrieel design, kantoorfaciliteiten, multimedia, juridische ondersteuning, sales en marketing, financiën, personeelszaken, management. Deze lijst stemt in zeer grove lijnen ook overeen met de lijst die Graydon hanteert, maar is selectiever doordat de activiteitencode gespecifieerd werd tot op vijf digits, en doordat traditionele zelfstandige ondernemers of gereglementeerde beroepen waar mogelijk geweerd werden.
  • Zowel de ondernemingen die in de KBO geregistreerd zijn voor een van de geselecteerde activiteitencodes als hoofdactiviteit inzake BTW-plichtigheid, als de ondernemingen die geregistreerd zijn voor een van de geselecteerde activiteitencodes als een van de vijf mogelijke nevenactiviteiten inzake BTW-plichtigheid, nemen we in aanmerking.
  • Het gaat enkel om de ondernemingen met een omzetcijfer lager dan 500.000 euro.
  • We houden geen rekening met de rechtsvorm van de onderneming, het kan zowel een eenmanszaak zonder rechtspersoonlijkheid zijn dan wel een vennootschapsvorm. Elke commerciële onderneming stelt immers steeds minstens één zelfstandige tewerk, hetzij één persoon (in een eenmanszaak of in een BV of NV met één bestuurder), hetzij twee personen of meer.

Evolutie van het aantal freelance ondernemers in Vlaanderen

De evolutie van het aantal freelance ondernemers in Vlaanderen, gemeten volgens bovenstaande methode, gaat de afgelopen jaren onafgebroken in stijgende lijn. Onderstaande grafiek vult de gegevens uit het rapport 2017 (statistieken over het jaar 2015) verder aan.

Twee bevindingen springen hierbij in het oog:

  • Het aantal freelancers in Vlaanderen is tussen 2015 en 2021 jaar na jaar blijven toenemen. In deze periode steeg het aantal freelancers in totaal met 86.792, van 119.226 personen in 2015 naar 206.018 personen in 2021. Dat is een stijging met 73% over de beschouwde periode van zes jaar.
  • De grootste toename zien we in 2021 ten opzichte van het voorgaande jaar 2020: het aantal freelancers stijgt dat jaar met 29.111 personen, dat is een sprong met 17%. Deze evolutie stemt grosso modo overeen met de bevindingen in de jaarlijkse Unizo freelancers focus, waarin samen met Graydon een eigen raming van het aantal freelancers in Vlaanderen en Brussel wordt gemaakt, via een eigen methodiek die op heel wat vlakken vergelijkbaar is (185.343 freelancers in 2021).